Edukacyjny wymiar tweetów papieża Franciszka

Wstęp 

        Papież Franciszek podkreślił, że nieustannie wzrasta rola środków społecznego przekazu, „do tego stopnia, że stały się niezbędne, by relacjonować światu wydarzenia współczesnej historii”^[1]. W tej perspektywie skupienie w osobowości papieskiej świadectwa, umiejętności komunikacji i wykorzystywania w swojej pracy medialnych narzędzi buduje autorytet Franciszka respektowany przez szerokie rzesze wiernych i nie podzielających wiary chrześcijańskiej. Z tej racji funkcjonowanie w świecie nowych technologii komunikacyjnych staje się obowiązkiem każdego głosiciela Ewangelii. Skoro więc papież bywa nazywany mistrzem komunikacji, to czerpanie z jego przykładu staje się wyzwaniem, któremu trzeba podołać^[2].  

        Chodzi o to „że musimy się nauczyć nowych form budowania naszej cywilizacji”^[3]. Dlatego temat edukacji medialnej nie jest Franciszkowi obcy. Choć nie posługuje się w swoich wypowiedziach tym specjalistycznym terminem, to jednak doskonale zdaje sobie sprawę z tego, że współczesna kultura jest ściśle powiązana ze światem medialnym. Taki stan rzeczy powoduje konieczność promowania edukacji, aby móc wyjść naprzeciw wymogom kulturowym. Dlatego papież w przemówieniu do watykańskiego ośrodka telewizyjnego podkreśla, że „kiedy przedstawiacie wydarzenia, wasza optyka nigdy nie może być <światowa>, lecz powinna być eklezjalna. Żyjemy w świecie, w którym praktycznie nie istnieje prawie nic, co nie ma związku ze światem mediów. Coraz bardziej wyrafinowane narzędzia wzmacniają coraz bardziej wszechobecną rolę, jaką odgrywają technologie, języki i formy przekazu w przebiegu naszego codziennego życia, i to nie tylko w świecie ludzi młodych”^[4]. 

        Mając tego świadomość papież zauważa, że mamy z jednej strony „młodzież, która niedocenia wiedzy szkolnej, a z drugiej – nauczycieli nieświadomych pytań, jakie stawiają sobie dorastający ludzi. To jest właśnie sytuacja braku spotkania, wzajemnego zrozumienia”^[5]. Jednym z miejsc wzajemnego spotkania – w duchu rzeczywistości nowych technologii komunikacyjnych – może być Twitter i pisanie tweetów. W tym kontekście zostaną omówione – Tweet jako przejaw komunikacji masowej, zasady tweetowania i papieska edukacja przez „ćwierkanie”.  

I. Tweet jako przejaw komunikacji masowej 

        Rewolucja technologiczna w komunikacji i w przekazywaniu informacji jest „zjawiskiem tak nowym, że zdążyliśmy się na razie nim jedynie zauroczyć. Jesteśmy na etapie prostej fascynacji nową zabawką, która daje nam ogromne możliwości”^[6]. W ramach tej rewolucji istotną rolę pełnią portale społecznościowe. Dzięki nim komunikują się ludzie o zbliżonych zainteresowaniach i życiowych preferencjach. Jednym z najważniejszych internetowych serwisów społecznościowych jest Twitter. Z tej racji może się stać doskonałym narzędziem edukacyjnym. W tym duchu zostaną przedstawione – rozumienie tweetu i cechy charakteryzujące tweetowanie. 

1. Rozumienie tweetu 

        Jak już wspomniano istotnym serwisem społecznościowym jest Twitter. Jego magia polega na tym, że przedłuża charakter współczesnego człowieka – jego złożoność dążącą do uproszczonej emanacji. Twitter to „świergot”, nazwa dźwięków wydawanych przez ptaki. Świergotanie w życiu ptaków pełni dwie funkcje, pozornie sprzeczne: 

• zapobiega zagubieniu się, pozwalając na utrzymywanie kontaktów z innymi ptakami 
• ostrzega inne ptaki przed wkraczaniem na zajęte już terytorium^[7]. Warto zaznaczyć, że liczy się tylko wydawanie rozpoznawalnego dźwięku.  

        Czym zatem jest Twitter? Otóż Twitter to darmowy serwis społecznościowy, udostępniający usługę mikroblogowania, umożliwiającą użytkownikom wysyłanie i odczytywanie tak zwanych tweetów. Trudno powiedzieć, czy Jack Dorsey – zakładający jako student w 2006 roku Twitter – inspirował się ptasimi obyczajami^[8]. Jedno jest pewne, że tweet to krótka, nie przekraczająca 140 znaków wiadomość tekstowa wyświetlana na stronie użytkownika i dostarczana pozostałym użytkownikom, którzy, obserwują dany profil. Inaczej mówiąc tweet jest jedną z najbardziej rozpoznawalnych form pisania mikroblogów. 

        W ten sposób tweetujący mikrobloger w 140 znakach może wyrażać swoje uczucia, emocje, może dzielić się swoimi przemyśleniami z nieznajomymi, często korzystając z anonimowości. Dlatego tweety bywają postrzegane jako „skrajnie demokratyczna forma dziennikarstwa”^[9]. Z drugiej jednak strony tweety stanowią doskonałą drogę do ewangelizacji w miniaturze. Przykładowo można przytoczyć parę tweetów ks. dra Piotra Gąsiora, tłumacza książek – „uspokój duszę, a uspokoi się twój najbliższy świat”, „potrzebujemy franciszkańskiej radości i franciszkańskiego radykalizmu. Vivat Papa”, „bezpośrednie przygotowanie do kanonizacji Jana Pawła II czas zacząć. Żeby biura podróży nie były aktywniejsze od duszpasterzy”, „kocham Kościół i dlatego ciągle się nawracam”^[10]. Tweety księdza Gąsiora doskonale ukazują głębie przesłania w słownej pigułce 140 znaków. Chodzi o to, że komunikacja tweetowa polega „na systematycznym używaniu wyrazistego zdania zasadniczego. Jeśli duszpasterz nie zajmuje się komunikowaniem, stawia się poza samą posługą”^[11]. Oznacza to, że kiedy „jesteśmy w jakikolwiek sposób obecni dla innych, jesteśmy wezwani, by umożliwić poznanie miłości Bożej aż po krańce ziemi”^[12]. 

        W czym tkwi tajemnica popularności Twittera? Otóż Twitter zapewnia szybkość komunikacji, gdyż „ćwierkać” może każdy, jej bezpośredniość, gdyż brak pośredników i panuje pełna interaktywność. Dzięki skrótowości tweet zapewnia konkret w wypowiedzi, a syntetyczność myśli w 140 znakach przedstawia wartość na wagę złota. Twitter skraca dystans między osobami wchodzącymi w interakcję i komunikującymi się ze sobą. W końcu jest powszechnym narzędziem komunikacji. Dodatkowo tweety są automatycznie przesyłane na Facebooka. Inaczej mówiąc jest to samonapędzający się mechanizm, przypominający rodzaj rozprzestrzeniającej się sieci, mechanizm, który nie jest do końca racjonalny^[13]. 

2. Cechy charakteryzujące tweetowanie 

        Niewątpliwie tweetowanie skupia w sobie komunikację interpersonalną i komunikację masową. Komunikacja interpersonalna polega na tym, że osoba otrzymująca informację, może od razu zmienić się w nadawcę. Oznacza to, że jest dwukierunkowa i precyzyjna. Natomiast komunikacja masowa ma zasięg szeroki, ale staje się jednokierunkowa^[14]. W tym kontekście warto dodać, że tweetowanie charakteryzuje się szybkością, bezpośredniością i egalitarnością. 

* Szybkość 

        Rewolucyjny charakter Twittera przejawia się  w maksymalnie skracanym czasie dzielącym myśl i zapis informacji od jej adresatów. Należy także zauważyć, że Twitter pozwala unikać cenzury, a każdy właściciel telefonu z dostępem do Internetu może stać się komentatorem, fotoreporterem lub liderem społecznym. Levinson podkreślił, że Twitter „stanowi nie tylko najszybsze oparte na piśmie medium w historii, ale jest również najlepiej zintegrowaną kombinacją interpersonalnej i masowej komunikacji, jaka kiedykolwiek powstała”^[15]. Jednak w tej perspektywie papież Franciszek zauważa, że  ludzkie relacje coraz częściej dają się uwieść dwom nowoczesnym dogmatom –  skuteczności i pragmatyzmowi^[16]. Pragmatyczne postawy widoczne są coraz częściej w Kościele. 

        Z tej racji Franciszek stwierdza, że współczesnego człowieka charakteryzuje koncepcja szybkości – „szybki Internet, szybkie samochody, szybkie samoloty, szybkie relacje. A jednak odczuwamy rozpaczliwą potrzebę spokoju, powiedziałbym, powolności. Czy Kościół potrafi być jeszcze powolny: w zakresie czasu – aby słuchać, w cierpliwości – aby scalać i uporządkować? Czy też również Kościół uległ już gorączce skuteczności?”^[17]. Trzeba zaakcentować, że komunikacja Ewangelii i nauki Kościoła nie jest obsesją pragmatyczną i nie polega tylko na głoszeniu słowem, ale jest świadectwem wierności i bezinteresowności na co dzień. 

* Bezpośredniość 

        Twitter ułatwia rozproszonym grupom i wspólnotom organizować się, tworzyć grupy interesu i nacisku. Pozwala na bezpośredni kontakt polityków i wyborców. Język wirtualny – według Franciszka – „stanowi rzeczywistość, której nie możemy negować: musimy sprowadzać ją na dobrą drogę, bo jest to postęp ludzkości. Lecz kiedy odciąga nas to od wspólnego życia, od życia rodzinnego, od życia społecznego, a także od sportu, od sztuki, i jesteśmy zbytnio przywiązani do komputera, staje się to psychiczną chorobą”^[18]. Z tej racji papież przemawiając do Papieskiej Rady ds. Świeckich podkreślił, że biorąc pod uwagę bezpośredniość trzeba nieustannie badać możliwości i niebezpieczeństwa, „jakie stwarza sieć, trzeba <wszystko badać>, mając świadomość, że z pewnością natrafimy na fałszywe monety, niebezpieczne złudzenia i pułapki, których trzeba unikać”^[19]. 

* Egalitarność 

        Twitter daje jeszcze poczucie równości. Oczywiście główną zaletą Twittera jest o wiele bardziej powszechniejsza pewna obecność. Chodzi o to, że do pewnego czasu istniejącą kartezjańską zasadę istnienia „myślę, więc jestem”, zajmuje wirtualna koncepcja ery komunikacji masowej – „widzą mnie, więc jestem”. Im więcej osób dostrzeże mnie przez fakt „ćwierkania”, tym pewniejszy mój pobyt w świecie. Dlatego wszechobecność zapewnia wszechzauważalność. Im częściej „zaćwierka się” na Twitterze, im więcej ten „świergot” usłyszy, tym większe prawdopodobieństwo, że zostanę włączony do grona znajomych innych „ćwierkających”. Chodzi więc o istnienie przez „ćwierkanie”^[20]. 

        W przypadku jednak papieża Franciszka nie o samo „ćwierkanie” idzie. Ojciec święty zdaje sobie sprawę z tego, że Twitter może pełnić wymiar edukacyjny. Toteż warto zachęcać do odkrywania Chrystusa poprzez środki społecznego przekazu i o Chrystusie poprzez media mówić. Kościół zobowiązany jest – także w kontekście komunikacji – do niesienia ciepła i rozpalania serca. Trzeba więc towarzyszyć człowiekowi epoki cyfrowej, docierając z rozeznaniem do „środowisk stworzonych przez nowe technologie, do portali społecznościowych, aby stanowić w nich obecność, która słucha, prowadzi dialog, dodaje otuchy”^[21]. 

II. Zasady tweetowania 

        Podejmując się tweetowania warto wejść w świat odpowiednich zasad, które zakładają w komunikacji społecznej uczestnicy interakcji. Tomasz Orłowski – powołując się na Paula Grice, brytyjskiego filozofa języka, rozróżniającego wypowiedzi dosłowne i kryjące drugie dno – pisze o następujących zasadach: zasada jakości, ilości, relewancji i sposobu. 

1. Zasada jakości

        Niewątpliwie dla wielu młodych ludzi tweetowa przestrzeń komunikacyjna stała się stopniowo „środowiskiem życia, siecią, gdzie ludzie porozumiewają się z sobą, poszerzają granice swojej wiedzy i relacji”^[22]. Stwierdzenie papieskie jest niezwykle istotne, gdyż maksyma jakości brzmi następująco: <nie wygłaszaj poglądów, o których fałszywości jesteś przekonany, ani nawet poglądów, dla których nie masz dostatecznego uzasadnienia>. Popieranie maksymy jakości zobowiązuje do normatywnego rozumienia przestrzeni Twittera, gdyż blisko jedna trzecia komunikacji odbywa się za pośrednictwem tego właśnie medium i przyjmuje formę dialogu^[23]. Oznacza to, że również w tej formie dialogu trzeba starać się rozpoznawać ludzi z sumieniem prawym od ludzi z sumieniem sparaliżowanym. Paraliże sumienia „są zaraźliwe. Razem z różnymi formami ubóstwa historii i naszym grzechem mogą się rozszerzać oraz przenikać do struktur społecznych i wspólnot, a nawet blokować całe ludy”^[24].  

        Powstaje więc pytanie o realizację zasady jakości? Tomasz Orłowski – praktyk komunikacji z użyciem nowych mediów – twierdzi, że nie ma bezpośredniej „korelacji między liczbą retweetów wiadomości zawierającej link do artykułu, a czasem rzeczywiście spędzanym przez użytkowników na jego czytaniu”^[25]. Oznacza to, że osoby polecające na Twitterze linki do proponowanych przez siebie artykułów, niekonieczne artykuły te przeczytały. Dlatego powstaje trudność, w jaki sposób odróżnić teksty polecane po wnikliwej lekturze od tych, które zostały zaproponowane na bazie chwytliwego tytułu?^[26]. 

2. Zasada ilości 

        W adhortacji apostolskiej „Evangelii gaudium” Franciszek zachęcił duchowieństwo do poszukiwania nowych form głoszenia Ewangelii. Trzeba mieć odwagę „do znajdowania nowych znaków, nowych symboli, nowych sposobów przekazywania Słowa, nowych form piękna pojawiających się w różnych kręgach kulturowych, łącznie z niekonwencjonalnymi formami piękna, które mogą być mało znaczące dla ewangelizatorów, ale stały się szczególnie atrakcyjne dla innych”^[27]. Jednym z takich wyrazów jest prosty język przekazu. Z tej racji drugą zasadą tweetowania jest zasada ilości, która zachęca: <nie udzielaj ani mniej, ani więcej informacji, niż to jest konieczne na danym etapie rozmowy>^[28]. Mogłoby się wydawać, że limit 140 znaków sprzyja większej prostocie zdania, jego zwięzłości i wymuszeniu zaprezentowania istoty rzeczy bez zbędnych słownych ozdobników. Wbrew pozorom krótsza forma w żaden sposób nie ułatwia zadania, co więcej domaga się większej precyzji myśli i języka^[29]. Nie chodzi więc o prymitywizm medialny w stylu talk show, ale przekaz zrozumiały przez wszystkich^[30]. Doskonale ujął problem kardynał Gianfranco Ravasi, który zwracając się do księży podkreślił, że „nasi słuchacze mają już dość pustej retoryki, przelewania z pustego w próżne!”^[31], a Benedykt XVI – na którego nieraz Franciszek się powołuje – wprost podkreślił, że „niezdolność języka do przekazania głębokiego sensu i piękna doświadczenia wiary może być jedną z przyczyn zobojętnienia wielu osób, zwłaszcza młodych; może stać się powodem oddalania się”^[32]. 

        Komunikatywność nowych mediów tworzą współcześni ludzie, a więc ludzie zdolni również do wyrażenia prawd wiary zrozumiałym językiem. Dlatego „duszpasterstwo w kluczu misyjnym wymaga rezygnacji z wygodnego kryterium pasterskiego, że <zawsze się tak robiło>. Zachęcam wszystkich, by byli odważni i kreatywni w tym zadaniu przemyślenia celów, stylu i metod ewangelizacyjnych swojej wspólnoty”^[33]. Szaleństwem jest robić wciąż to samo, oczekując nowych rezultatów^[34]. 

3. Zasada relewancji 

        Zasada relewancji przypomina: <nie wypowiadaj sądów nieistotnych dla tematu konwersacji>. Słowo „relewancja” z języka łacińskiego „relevantis” – popierający – oznacza „dorzeczność”. Chodzi o logiczny związek z rzeczą, do której zdanie się odnosi. Argument relewantny to taki, który odnosi się do argumentowanej tezy, a język rzeczowy przystaje do rzeczy i jest skonkretyzowany. W takiej perspektywie papież Franciszek dopowie: „Módlmy się, aby przekaz, w każdej swej formie, faktycznie służył spotkaniu osób, wspólnot, narodów; spotkaniu, którego podstawą jest wzajemne poszanowanie i wysłuchanie”^[35]. 

4. Zasada sposobu 

        W końcu zasada sposobu podpowiada: <mów w sposób zrozumiały, unikaj niejasności i wieloznaczności, mów krótko i w sposób uporządkowany>^[36]. Chodzi więc o ścisłość językową bez dwuznaczności, a to zobowiązuje do przestrzegania zasad językowej poprawności. Choć trudno stwierdzić, czy Franciszek zna wspomniane maksymy, to z pewnością warsztat przekazu ma opanowany w stopniu perfekcyjnym. Jednak „żaden język wiary nie ma wartości bez wiary”^[37]. 

III. Papieska edukacja przez „ćwierkanie” 

        Papież Franciszek zdaje sobie sprawę z tego, że edukacyjne „ćwierkanie” pomaga komunikować się ze światem ludzi młodych. Z tej racji istnieje potrzeba edukacji, w której przetrwają sprawy zasadnicze. Czym zatem jest edukacja? Samo słowo „edukacja” pochodzi z języka łacińskiego „educatio” i znaczy „wychowanie”, „wykształcenie”^[38]. Dlatego ważnym wyznacznikiem edukacji jest przygotowanie medialne, gdyż powszechna dostępność do mediów mająca wymiar ilościowy charakteryzuje się także wymiarem jakościowym, wprowadzającym uproszczenia. To zaś wpływa na treści, sposoby odbioru i wzorce zachowań. Dlatego zrozumienie mechanizmów mediów współczesnych, w tym mediów społecznościowych pozwala lepiej pojąć relacje informacyjne i społeczne^[39].         

        Mając tego świadomość Franciszek jeszcze w okresie pracy w Buenos Aires zauważył, że w procesie edukacyjnym nie tylko o kompetencję idzie. Liczy się nie tylko metoda, gdyż „nauczyciel nie jest jedynie metodykiem: ma w sobie wiele z ojca i matki. Jeśli jest on dla nas tylko metodykiem, to nie mówimy o prawdziwym spotkaniu wychowawczym ani kulturze spotkania”^[40]. W tym kontekście zostaną przedstawione – symbioza Franciszka z siecią i główne bloki tematyczne. 

1. Symbioza Franciszka z siecią 

        Ojciec święty Franciszek w orędziu na Światowy Dzień Środków Społecznego Przekazu 2014 roku podkreślił, że przekaz lubi nazywać bliskością. Papież pojmuje szeroko pojęte media w kategoriach „bycia bliźnim”, które wywołują dwubiegunowe napięcie – przybliżanie się i oddalanie. Samo przybliżanie się „do drugiego człowieka również oznacza napięcie: zbliżać się można w dobry lub zły sposób. W aktywności mass mediów mamy do czynienia z dwoma sposobami zbliżania się: złym i dobrym”^[41]. Jednocześnie dodał, że „neutralność mediów jest tylko pozorna: tylko ten, kto przekazuje w sposób odpowiedzialny, może być punktem odniesienia”^[42]. 

        Chodzi więc o osobiste zaangażowanie, takie zaangażowanie, które staje się podstawą wiarygodności człowieka przekazu. Warto więc zauważyć, że strategie komunikacyjne nie zapewniają przekazu dobroci, piękna i prawdy, dlatego trzeba wchodzić w ten świat i dawać w nim świadectwo^[43]. W cyfrowej transformacji powstaje pytanie o edukację. Ma ona dwa znaczenia. Pierwsze dotyczy cyfrowego transformowania edukacji, a drugie stawia pytania: jaką rolę w wielkiej cyfrowej rewolucji może pełnić i powinna pełnić edukacja, jak powinna się zmieniać, by współgrać z całościowymi przeobrażeniami. Takie podejście do sprawy wymusza traktowanie nowych technologii komunikacyjnych jak wynalazku druku^[44]. Mając świadomość potęgi społecznościowych „świergotów” Franciszek wykorzystuje Twitter do odkrywania piękna wiary i spotkania z Chrystusem. Oznacza to, że teksty zamieszczane na Twitterze mogą pełnić funkcje edukacyjne, przyjmując wymiar globalny^[45]. 

Zwracając się do Followers, czyli tych, którzy dodają tweetującego Franciszka do grona swoich znajomych, papież napisał na Twitterze: „dowiaduję się, że jest was już ponad 10 milionów! Z serca wam dziękuję i proszę, abyście nadal modlili się za mnie”^[46]. Oznacza to, że „również w kontekście przekazu potrzebny jest Kościół, który potrafi rozgrzać, rozpalić serce”^[47] i „zintensyfikować – zgodnie z przesłaniem promowanego przez kardynała Bergoglio dokumentu z Aparecida – praktykę religijną przez towarzyszenie i wskazówki”^[48]. 

2. Główne bloki tematyczne 

        Papież Franciszek pisząc tweety^[49] ma świadomość, że należy promować edukację etyczną i moralną, „która kształtowałaby postawy solidarności i współodpowiedzialność wśród ludzi”^[50]. Entuzjaści zauważają, że Twitter to wprost idealne narzędzie dla papieskiego sposobu komunikowania – przesłanie jednoznaczne, krótkie i proste. Franciszkowe „ćwierkanie” obecnie śledzi w dziewięciu językach aż 22 mln internautów w całym świecie. Radio Watykańskie podaje, że najwięcej odwiedzających ma kanał hiszpańskojęzyczny – ponad 9 mln wejść, na drugim miejscu plasuje się kanał anglojęzyczny – 6, 5 mln, a następnie wersja włoska, którą obserwuje – 2, 9 mln internatów. Polaków czytających papieskiego Twittera jest w chwili obecnej – 455 tys. osób^[51]. 

        W tym kontekście można wyodrębnić cztery główne bloki tematyczne papieskich tweetów: wiara i modlitwa, małżeństwo i rodzina, solidarność, miłosierdzie. Ich zawartość gatunkowa ma swoją konsekwentną logikę i głębię. Oto niektóre z nich: 

• Wiara i modlitwa – „Drodzy przyjaciele, z serca wam dziękuję i proszę, abyście nadal modlili się za mnie. Papież Franciszek” ( 17 marca 2013), „Strzeżmy Chrystusa w naszym życiu, troszczmy się jedni o drugich,  miłością chrońmy dzieło stworzenia” (19 marca 2013) „Lepszy Kościół zraniony, ale obecny na ulicach, niż Kościół chory, bo zamknięty w samym sobie” ( 16 maja 2015). „Trwanie przy Jezusie wymaga wychodzenia ze swojego świata, ze zmęczonego i zrutynizowanego życia wiary” (27 marca 2013), „Bądźcie blisko waszych kapłanów, miłością i modlitwą, aby zawsze byli Pasterzami według serca Bożego” (28 marca 2013), „Módlmy się za wielu chrześcijan w świecie, którzy nadal cierpią przemoc i prześladowanie. Niech Bóg da im odwagę wytrwania w wierności” (12 maja 2013) „Nie możemy być chrześcijanami <part-time>! Starajmy się żyć naszą wiarą w każdej chwili, każdego dnia” (16 maja 2013) „Czy nasze życie naprawdę jest animowane przez Boga? Ile rzeczy każdego dnia przedkładam nad Boga?” (17 maja 2013) „Duch Święty przemawia i odnawia, tworzy harmonię i jedność, daje odwagę i radość w pełnieniu misji” (19 maja 2013)  „Żyć Ewangelią to walczyć z egoizmem. Ewangelia to przebaczenie i pokój; to miłość pochodząca od Boga” ( 22 maja 2013), „Wiara nie eliminuje momentów trudnych, ale daje siłę do zmierzenia się z nimi ze świadomością, że nie jesteśmy sami” (6 lutego 2015), „Miłość jest miarą wiary” (27 listopada). 
• Małżeństwo i rodzina – „Drodzy młodzi, nie bójcie się małżeństwa: Chrystus towarzyszy małżonkom, którzy się z nim jednoczą, i daje im łaski” (28 lipca 2015), „Wszystkie małżeństwa miewają trudne momenty. Te jednak spotkania z krzyżem mogą umacniać na drodze miłości” (28 września 2013),  „Drodzy rodzice, potrzeba wielkiej cierpliwości i przebaczenia z głębi serca” (14 maja 2015), „Rodzina chrześcijańska jest misyjna: głosi światu miłość Boga” (28 grudnia 2014), „Rodzina jest największym skarbem każdego Kraju. Wszyscy podejmujmy wysiłki, aby chronić i umacniać ten kamień węgielny społeczności!” (16 stycznia 2015),  „Rodzina jest wspólnotą miłości, w której każda osoba uczy się być w relacji z innymi i ze światem” (9 grudnia 2014). 
• solidarność – „Jako uczniowie Chrystusa nie możemy nie interesować się dobrem najsłabszych” (28 marca 2015), „Uwaga na wygody! Kiedy czujemy się wygodnie, łatwo zapominamy o innych” (12 marca 2015), „Kiedy jesteśmy zbyt przywiązani do bogactwa, nie jesteśmy wolni. Jesteśmy niewolnikami” (5 marca 2015), „Żyjemy w społeczeństwie, które eliminuje z horyzontu Boga; to zaś z dnia na dzień narkotyzuje serce” (29 marca 2014), „Serce kamienieje, gdy nie kocha. Panie, daj nam serce, które potrafi kochać” (3 marca 2015), „Wielkim zagrożeniem współczesnego świata jest indywidualistyczny smutek płynący ze skąpego serca” (27 lipca 2014), „Prawdziwa miłość nie przejmuje się złem, którego doświadcza. Raduje się w czynieniu dobra” (29 stycznia 2015). 
• miłosierdzie – „Pośród wielu problemów, także poważnych, nie traćmy naszej ufności w nieskończone miłosierdzie Boga” (30 kwietnia 2015), „My, chrześcijanie, jesteśmy wezwani do wychodzenia z naszych ograniczeń, aby nieść wszystkim miłosierdzie i czułość Boga” (25 kwietnia 2015), „Pan nigdy nie jest znużony przebaczaniem nam. To my bywamy zmęczeni proszeniem o przebaczenie” (14 kwietnia 2015), „Panie, daj nam dar łez, abyśmy płakali nad naszymi grzechami i otrzymali Twoje przebaczenie” (9 kwietnia, 2015), „Krzyż Chrystusa nie jest przegraną: Krzyż jest miłością i miłosierdziem” (3 kwietnia 2015), „Niech każdy Kościół, każda wspólnota chrześcijańska będzie miejscem miłosierdzia pośród wielkiej obojętności” (23 marca 2015), „Najlepszym sposobem ewangelizacji jest wprowadzanie w życie miłosierdzia” (24 stycznia 2015), „Pan puka do drzwi naszego serca. Czy czasem nie umieściliśmy wywieszki z napisem: „Nie przeszkadzać”?” (13 stycznia 2014), 

Wyróżnione bloki tematyczne stanowią rdzeń nauczania spolecznego Franciszka, a krótkie i treściwe tweety stają się łatwo przyswajalnymi złotymi myślami. Oznacza to, że Twitter jest nie tylko najszybszym – opartym na piśmie – medium, nie tylko najlepiej zintegrowaną kombinacją komunikacji masowej i interpersonalnej^[52], ale może być także wykorzystany do edukacji innych „ćwierkających”. 

Zakończenie 

        Reasumując należy stwierdzić, że w ostatnich dekadach media niezwykle się zmieniły. Jednak troska musi pozostać, „wyrażając nową wrażliwość i przyjmując nowe formy”^[53]. Papież Franciszek przypomina, że ważną kwestią staje się umiejętność dialogowania ze środowiskami stworzonymi przez nowe technologie i portale społecznościowe. Nie można się na rzeczywistość obrażać, lecz wchodzić w nią i wewnętrznie przemieniać. Nieprzypadkowo więc Franciszek przypomina symbolikę drogi i pielgrzymowania. Właśnie „to pragnę powiedzieć: Kościół winien towarzyszyć w drodze i umieć wyruszać w drogę, tak jak ona dziś biegnie. Ta reguła pielgrzyma będzie pomocną inspiracją różnych spraw”^[54]. Zrozumienie tego pozwoli dostrzec, że nawet pisanie tweetów może przyjąć wymiar edukacyjny i formujący nowe pokolenia.  

---

[1]FRANCISZEK. Świat czeka na orędzie prawdy. Przesłanie z okazji 30-lecia Watykańskiego Ośrodka Telewizyjnego (18.10.2013). „L`Osservatore Romano” 12:2013 s. 24. 

[2] Por. H. WALDENFELS. Na imię mu Franciszek. Papież ubogich. Poznań 2014. 

[3] FRANCISZEK. Prawdziwa władza jest służbą. Kraków 2013 s. 84. 

[4] FRANCISZEK. Świat czeka na orędzie prawdy. Przesłanie z okazji 30-lecia Watykańskiego Ośrodka Telewizyjnego (18.10.2013). „L`Osservatore Romano” 12:2013 s. 24. 

[5] FRANCISZEK. Prawdziwa władza jest, s. 82. 

[6] R. KAPUŚCIŃSKI. Autoportret reportera. Kraków 2003 s. 132. 

[7] Por. Z. BAUMAN. 44 listy ze świata płynnej nowoczesności. Kraków 2011 s. 31. 

[8] TAMŻE. 

[9] M. KRAKOWSKA. Nowe formy komunikacji społecznej europejskiej przestrzeni edukacyjnej. Kraków 2009 s.100.

[10] Por. P. GĄSIOR. Tweet. (@xPiotr); R. NĘCEK. I network sociali come nuovo luogo di evangelizzazione nell`educazione dei Padri Rogazionisti. W: Opzione preferenziale per i poveri s. Annibale Maria di Francia. Red. R. NĘCEK, E. KUCHARSKA. Roma 2014 s. 52-53. 

[11]G. F. RAVASI. Dziedziniec dziennikarzy – Pan Jezus też pisał tweety. W:  www.ekai.pl/wydarzenia/temat_dnia/x70938/dziedziniec-dziennikarzy-pan-jezus z dnia 26.09.2013.  

[12] BENEDYKT XVI. Sieci społecznościowe: Brama prawdy i wiary, nowe miejsce ewangelizacji. Orędzie na 47 Światowy Dzień Młodzieży (12.05.2013). Watykan 2013. 

[13] Por. P. LEVINSON. Nowe nowe media. Kraków 2010 s. 212. 

[14] Por. P. LEVINSON. Nowe nowe media. Kraków 2010 s. 2010. 

[15] P. LEVINSON. Nowe nowe media. Kraków 2010 s. 210. 

[16] Por. FRANCISZEK. Idźmy na rozstaje dróg. Msza święta dla biskupów, kapłanów, zakonników, zakonnic i seminarzystów (27.07.2013). „L`Osservatore Romano” 10:2013 s. 18. 

[17] FRANCISZEK. Duszpasterstwo to realizowanie macierzyństwa Kościoła. Spotkanie z episkopatem Brazylii (27.07.2013). „L`Osservatore Romano”10:2013 s. 22. 

[18] FRANCISZEK. Słowa to za mało. Konferencja prasowa podczas lotu do Rzymu. „L`Osservatore Romano” 6:2015 s. 19. 

[19] FRANCISZEK. Internet, ale nie tylko. Audiencja dla uczestników sesji plenarnej Papieskiej Rady ds. Świeckich (7.12.2013). „L`Osservatore Romano” 1:2014 s. 37. 

[20] Por. Z. BAUMAN. 44 listy ze świata płynnej nowoczesności. Kraków 2011 s. 34. 

[21] FRANCISZEK. Trzeba towarzyszyć człowiekowi w epoce cyfrowej. Audiencja dla uczestników zgromadzenia plenarnego Papieskiej Rady ds. Środków Społecznego Przekazu (21.09.2013). „L`Osservatore Romano” 11:2013 s. 38-39. 

[22] TAMŻE, s. 38. 

[23] Por. T. ORŁOWSKI. Twitterowe formy i normy. W: „Nowe media” 1:2014 s. 79. 

[24] FRANCISZEK. Droga do pokoju na Bliskim Wschodzie. Msza święta z koptyjskim patriarchą Aleksandrii (9.12.2013). „L`Osservatore Romano” 1:2014 s. 16. 

[25] T. ORŁOWSKI. Twitterowe formy i normy. W: „Nowe media” 1:2014 s. 79. 

[26] TAMŻE. 

[27] FRANCISZEK. Adhortacja apostolska Evangelii gaudium. Watykan 2013 nr 167. 

[28] T. ORŁOWSKI. Twitterowe formy i normy. W: „Nowe media” 1:2014 s. 79. 

[29] TAMŻE, s. 79-80. 

[30] Por. R. NĘCEK. Z prasy wzięte. Kraków 2010 s. 128; TENŻE. Jak ewangelizować przez media? Na kanwie społecznego nauczania Kościoła. „Życie Konsekrowane” 1:2009 s. 92. 

[31] G. F. RAVASI. Nowy język przekazu wiary. Z przewodniczącym Papieskiej Rady ds. Kultury rozmawia Beata Zajączkowska. „ Pastores” 3:2012 s. 75. 

[32] BENEDYKT XVI. Nowe i kreatywne języki, pozwalające prowadzić dialog ze wszystkimi (13.11.2011). „L`Osservatore Romano” 1:2011 s. 27 s. 27; R. NĘCEK. Okiem rzecznika. Kraków 2007 s. 85. Według Zbigniewa Nęckiego zagadnienie języka jest niezmiernie ważne, gdyż pełni on trzy zasadnicze funkcje – 1. „funkcja społeczna – to jego znaczenie w koordynacji aktywności członków danej grupy, 2. funkcja psychologiczna – odnosi się do organizacji wyższych form życia umysłowego dzięki systemowi językowemu, 3. funkcja regulacyjna – odnosi się do kontrolowania zachowań innych poprzez wykorzystanie środków językowych”. Z. NĘCKI. Komunikacja międzyludzka. Kraków 2000 s. 54.  

[33] FRANCISZEK. Adhortacja apostolska Evangelii gaudium. Watykan 2013 nr 33. 

[34] Por. C. LOWNEY. Lider Papież Franciszek. Kraków 2014 s. 179. 

[35] FRANCISZEK. Miejsce w niebie (1.06.2014). „L`Osservatore Romano” 6:2014 s. 54. 

[36] Por. T. ORŁOWSKI. Twitterowe formy i normy. W: „Nowe media” 1:2014 s. 79. 

[37] Leszek Kołakowski pisze, że „Księża, którzy nie wiedzą już, czy w cokolwiek wierzą, i nie widzą już sensu w idei, że są odpowiedzialni poprzez Jezusa w świecie, że są Jego kapłanami i apostołami, są bezsilni, nawet jeśli szczerze przywiązani do tradycji chrześcijańskiej, do Kościoła, nawet jeśli żywotność tej tradycji jest dla nich ważna”. L. KOŁAKOWSKI. Jezus ośmieszony. Esej apologetyczny i sceptyczny. Kraków 2014 s. 32. 

[38] Por. Edukacja. SŁOWNIK WYRAZÓW OBCYCH. Red. E. SOBOL. Wyd. I. Warszawa 1995 s. 268. 

[39] Por. M. BONI. Edukacja w cyfrowej transformacji, s. 138. 

[40] FRANCISZEK. Prawdziwa władza jest, s. 93. 

[41] FRANCISZEK. Prawdziwa władza jest służbą. Kraków 2013 s. 330. 

[42] FRANCISZEK. Przekaz w służbie kultury spotkania. Orędzie na XLVIII Światowy Dzień Środków Społecznego Przekazu 2014. „L`Osservatore Romano” 2:2014 s. 7. 

[43] TAMŻE. 

[44] Por. M. BONI. Edukacja w cyfrowej transformacji. W: „Nowe media” 1:2014 s. 133. 

[45] Por. P. LEVINSON. Nowe nowe media. Kraków 2010 s. 211. 

[46]FRANCISZEK. Dziesięć milionów <obserwujących> przesłanie Ewangelii na Twitterze (27.10.2013). „L`Osservatore Romano” 12:2013 s. 42. 

[47] TENŻE. Przekaz w służbie kultury spotkania. Orędzie na XLVIII Światowy Dzień Środków Społecznego Przekazu 2014. „L`Osservatore Romano” 2:2014 s. 7. 

[48]Dokument końcowy VII Konferencji Generalnej Episkopatów Rady Episkopatów Ameryki Łacińskiej (2007).APARECIDA, nr 489. 

[49] FRANCISZEK. @ Pontifex_pl

[50] FRANCISZEK. To, co jest najlepsze dla wszystkich. Spotkanie z przedstawicielami boliwijskich władz cywilnych (La Paz, 8.07.2015). „L`Osservatore Romano” 9:2015 s. 9. 

[51] Por. RADIO VATICANA, z dnia 17.07.2015. 

[52] Por. P. LEVINSON. Nowe nowe media. Kraków 2010 s. 210. 

[53] FRANCISZEK. Trzeba towarzyszyć człowiekowi w epoce cyfrowej. Audiencja dla uczestników zgromadzenia plenarnego Papieskiej Rady ds. Środków Społecznego Przekazu (21.09.2013). „L`Osservatore Romano” 11:2013 s. 38. 

[54] TAMŻE.